Αρχική σελίδα » Το Αρχείο

Το Αρχείο

Iστορικό

Το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΙΑ.ΕΚΠΑ) στεγάζεται σε ένα μεσοπολεμικό κτίριο ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου, κληροδότημα του Κ. Κριεζή, στην οδό Σκουφά 45. Ιδρύθηκε το 1991 και αποτελεί ερευνητικό και διοικητικό κέντρο του Πανεπιστημίου.

Το αρχείο του Πανεπιστημίου έως το 1991 βρισκόταν κατεσπαρμένο σε πολλά κτίρια, σε όσα αντιστοίχως είχε διασπαρθεί το Πανεπιστήμιο κατά τη σταδιακή γιγάντωσή του, από την ίδρυσή του το 1837 μέχρι τις μέρες μας.

Πρώτο έργο του Ιστορικού Αρχείου ήταν ο εντοπισμός του υλικού. Και επειδή το υλικό ήταν τεράστιο, αποφασίστηκε να συγκεντρωθεί μεθοδικά, ανασυνθέτοντας τα επάλληλα οργανογράμματα του θεσμού. Με βάση αυτά προχώρησε η αναζήτηση του υλικού των παλαιότερων Σχολών, Τμημάτων και Διοικητικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου. Έγγραφα του 19ου αιώνα συνυπήρχαν, χωρίς θεματολογική συνάφεια, με φακέλους πολύ πρόσφατων δεκαετιών. Έγινε όμως προσπάθεια και τελικώς αποκαταστάθηκαν οι συνέχειες στο υλικό αυτό. Σήμερα το υλικό, οργανωμένο πια, φυλάσσεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του στο κτίριο του ΙΑ.ΕΚΠΑ.

Από το 1992, το Ιστορικό Αρχείο, στεγασμένο πλέον, έχει αναλάβει τη συγκέντρωση και ταξινόμηση του αρχειακού υλικού των ετών 1837-1970, τη συγκρότηση  ηλεκτρονικών καταλόγων, καθώς και την ψηφιοποίηση του αρχείου. Διαμορφώθηκε έτσι υποδομή για τη μελέτη της ιστορίας των Πανεπιστημίων, καθώς και τη διεξαγωγή ειδικών ερευνών για τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία της εκπαίδευσης και των επιστημών. Παράλληλα, το Ιστορικό Αρχείο: πραγματοποιεί γενικά ερευνητικά προγράμματα για τη νεότερη ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία, συνεργάζεται με ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ιδρύματα σε συναφείς ερευνητικούς τομείς, προκηρύσσει υποτροφίες, διεξάγει σεμινάρια, συμβάλλει, τέλος, στην οργάνωση αρχείων άλλων πανεπιστημίων, οργανισμών και επιχειρήσεων.

Η ψηφιοποίηση αρχειακού υλικού ενισχύθηκε σημαντικά από την επιχορήγηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" (ΕΠ ΚτΠ. Μέτρο 1.3.: Τεκμηρίωση, Αξιοποίηση και Ανάδειξη του Ελληνικού Πολιτισμού, Πρόσκληση 65) του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών. Το Ιστορικό Αρχείο – και συγκεκριμένα τους τομείς που αφορούν στην ερευνητική του δραστηριότητα, στην ψηφιοποίηση, στην προκήρυξη υποτροφιών, στην προστασία του αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην αγορά τεχνολογικού εξοπλισμού, στις κτιριακές εργασίες, καθώς και στις αναδιαμορφώσεις χώρων – έχουν υποστηρίξει μέχρι τώρα οι εξής φορείς: η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, η Τεχνική Εταιρεία Βόλου, η Unesco, το A.G. Leventis Foundation, το Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου, το Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, η Εταιρεία JT International Hellas και η Βουλή των Ελλήνων.

Σκοποί

Σκοπός του Ιστορικού Αρχείου είναι η διάσωση, η σύγχρονη οργάνωση και η διαχείριση του αρχειακού υλικού από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών (1837). Το υλικό αυτό αποτελεί μια ευρεία ερευνητική υποδομή για τη μελέτη της ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και της ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας γενικότερα. Η συλλογή του Ιστορικού Αρχείου (περίπου 2.000.000 φύλλα) είναι επισκέψιμη στους χώρους του. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ιστορικό Αρχείο λειτουργεί ως κέντρο ιστορικής έρευνας διαθέτοντας μια μικρή βιβλιοθήκη, ένα αναγνωστήριο και μια κεντρική αίθουσα για σεμινάρια και εκδηλώσεις.

Πιο συγκεκριμένα, η θεσμική λειτουργία του Ιστορικού Αρχείου αντικατοπτρίζεται σε τρεις άξονες:

1. Ο πρώτος άξονας επικεντρώνεται στη συνεχή και διαρκή μέριμνα για τη διάσωση του αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών, τόσο του υλικού που έχει παραχθεί στο παρελθόν και θεωρείται ήδη αρχειακό, όσο και του τρέχοντος υλικού που παράγεται στη συγχρονία και που θα καταστεί αρχειακό στο μέλλον. Σημαντικά και σταθερά βήματα γίνονται προς την εκπλήρωση αυτού του πρώτιστου στόχου. Μεγάλο τμήμα του αρχείου του Πανεπιστημίου είναι ήδη συγκεντρωμένο και καταγεγραμμένο. Στο βαθμό, ωστόσο, που το αρχείο του Πανεπιστημίου είναι ένας ζωντανός οργανισμός και που υπάρχει διαρκής παραγωγή και ροή αρχειακού υλικού, η ανάγκη για καταγραφή του υλικού είναι συνεχής.

Ιδιαίτερη φροντίδα δίνεται προς την κατεύθυνση της διάσωσης, της συλλογής και του εμπλουτισμού της αρχειακής συλλογής του Πανεπιστημίου Αθηνών με υλικό που λανθάνει και δεν απόκειται στις κεντρικές υπηρεσίες του Πανεπιστημίου (π.χ. προσωπικά αρχεία καθηγητών, τεκμηριωτικό υλικό για το φοιτητικό κίνημα, καθώς και για το συνδικαλιστικό κίνημα, κ.ά.). Για το σκοπό αυτό, το Ιστορικό Αρχείο βρίσκεται σε συνεχή επαφή και συνεργασία και με άλλες μη πανεπιστημιακές αρχειακές μονάδες, με ένα επιπλέον στόχο, να συμπεριληφθεί αυτό το υλικό στο ψηφιακό περιβάλλον της αρχειακής συλλογής του ΙΑ.ΕΚΠΑ. Τέλος, το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών έχει συμβάλει με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες στην κινητοποίηση και άλλων Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων, ώστε να δημιουργηθεί ένα κεντρικός αρχειακός θεσμός στην Ελλάδα, με αντικείμενο τα Αρχεία των Πανεπιστημίων. Στο πλαίσιο αυτών των πρωτοβουλιών, διοργάνωσε δύο συναντήσεις εργασίας και ενημέρωσης των υπευθύνων των Αρχείων όλων των ΑΕΙ της χώρας. Η πρώτη ημερίδα πραγματοποιήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2004 στο κτήριο του Ιστορικού Αρχείου. Η δεύτερη ημερίδα πραγματοποιήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2007 στην αίθουσα Προπυλαίων του Πανεπιστημίου Αθηνών.

2. Ο δεύτερος άξονας λειτουργίας του Ιστορικού Αρχείου αφορά στην ψηφιοποίηση και ηλεκτρονική διαχείριση του τεράστιου αρχειακού υλικού. Τα τελευταία χρόνια, χάρη στην εντατικοποίηση των προγραμμάτων ψηφιοποίησης, έχουν ήδη ψηφιοποιηθεί και ταξινομηθεί ηλεκτρονικά τα αρχεία των Σχολών του Πανεπιστημίου Αθηνών, των Διοικητικών υπηρεσιών του ΙΑ.ΕΚΠΑ, ορισμένων Παραρτημάτων, παλαιές έντυπες εκδόσεις του Πανεπιστημίου και πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Δηλαδή, περίπου 750.000 ιστορικά τεκμήρια , τα οποία περιλαμβάνουν λυτά έγγραφα, βιβλιοδετημένες σελίδες μεγάλου σχήματος (κώδικες), έντυπα, φωτογραφίες. Οι ψηφιοποιημένες εικόνες υποβλήθηκαν σε επεξεργασία ώστε να είναι εύκολη η ανάγνωσή τους από οθόνη Η/Υ και να μπορούν να αναπαραχθούν με ευκρίνεια από εκτυπωτή. Επιπλέον, ταξινομήθηκαν ηλεκτρονικά με την αξιοποίηση ειδικού λογισμικού που διαθέτει το ΙΑ.ΕΚΠΑ. Η ψηφιοποίηση του αρχειακού υλικού πραγματοποιήθηκε αφενός σύμφωνα με τις συμβάσεις και την πρακτική που ακολουθούν σημαντικά ξένα πανεπιστήμια, αφετέρου ανταποκρινόμενη στο αυξανόμενο διεθνές ενδιαφέρον για το ερευνητικό πεδίο της ιστορίας των πανεπιστημίων και της θεσμικής ανάπτυξης της γνώσης. Το ψηφιοποιημένο υλικό, καταλογογραφημένο και επεξεργασμένο με βάση θεματικούς όρους και λέξεις κλειδιά, είναι αναρτημένο στην ψηφιακή βιβλιοθήκη ΠΕΡΓΑΜOΣ και διατίθεται στο επιστημονικό και ερευνητικό κοινό.

Πιο συγκεκριμένα, στον τομέα της ψηφιοποίησης, εκτελέστηκαν τα παρακάτω προγράμματα: α) ψηφιοποίηση των Πρακτικών Συνεδριάσεων της Συγκλήτου και των Σχολών, εντύπων και φωτογραφικού υλικού, με την επιχορήγηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας»(2005-2006)· β) ψηφιοποίηση του διοικητικού αρχείου Πρωτοκόλλου, με την ευγενή χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Σ. Νιάρχος (1999-2001 και 2007-2008)· γ) ψηφιοποίηση του αρχειακού υλικού του Μαράσλειου Διδασκαλείου Δημοτικής Εκπαίδευσης (2007)· δ) ψηφιοποίηση του προσωπικού αρχείου και της βιβλιοθήκης του Αθανάσιου Ευταξία, με την ευγενή χορηγία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ι. Σ. Λάτση (2008-2009). Τέλος, η «Κοινωνία της Πληροφορίας» επιβράβευσε το έργο του Ιστορικού Αρχείου. προσφέροντας ένα επιπλέον ποσό που δαπανήθηκε για την εκτέλεση του έργου «Δημιουργία ενιαίου διαδικτυακού τόπου για την ανάδειξη και προβολή της ιστορίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου» (2007-2008) και το οποίο ολοκληρώθηκε σε συνεργασία με το Τμήμα Πληροφορικής και το Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου. Τα αποτελέσματα αυτών των προγραμμάτων ψηφιοποίησης δημοσιοποιήθηκαν στις εξής ημερίδες: 1) Ημερίδα για την παρουσίαση του προγράμματος ΚτΠ (02/02/2007), και 2) Ημερίδα για την παρουσίαση του έργου για τον ενιαίο διαδικτυακό τόπο (09/03/2009). Τέλος, έχει εκδοθεί και το αντίστοιχο έντυπο υλικό.

Στον ίδιο τομέα, οι σταθεροί στόχοι του Ιστορικού Αρχείου είναι η συνεχής φροντίδα για τη μετατροπή του ρέοντος και εναπομείναντος αρχειακού υλικού σε ψηφιακή μορφή, αλλά κυρίως η συνεχής αναβάθμιση του ηλεκτρονικού περιβάλλοντος διαχείρισης της αρχειακής συλλογής του ΙΑ.ΕΚΠΑ ώστε να υποστηρίζεται με τον πιο ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό τρόπο η λειτουργία του. Ταυτόχρονα, το Ιστορικό Αρχείο καλείται να επιλύσει αποτελεσματικά τα προβλήματα που ανακύπτουν στον προσδιορισμού του είδους και στα χαρακτηριστικά της διαχείρισης μιας τόσο μεγάλης σε όγκο πληροφορίας. Επιπλέον, καλείται να εξασφαλίσει ότι το μοντέλο διαχείρισης, στο οποίο τελικώς και θα καταλήξει, παρακολουθεί τις σύγχρονες συζητήσεις και τους προβληματισμούς στους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Η εμπειρία του Ιστορικού Αρχείου μπορεί να προσφέρει μεταξύ άλλων τεχνογνωσία, εξοικονόμηση πόρων και προπαντός χρόνου στα άλλα συναφή ιδρύματα που θα προγραμματίσουν από τώρα και στο εξής ανάλογη δράση.

3. Τέλος, η θεσμική λειτουργία του Ιστορικού Αρχείου υπηρετείται και από ένα τρίτο σημαντικό άξονα: τις ερευνητικές και διδακτικές δραστηριότητες. Το ΙΑ.ΕΚΠΑ είναι ένα πολύπλευρο κέντρο έρευνας, ιστορικού και κοινωνιολογικού χαρακτήρα. Η διεξαγωγή έρευνας, η διοργάνωση και ο συντονισμός επιμορφωτικών σεμιναρίων και προγραμμάτων, η επιστημονική συνεργασία με παρόμοια κέντρα και ινστιτούτα της ημεδαπής και αλλοδαπής, η διοργάνωση ημερίδων, διαλέξεων, συνεδρίων, σεμιναρίων και εκδηλώσεων σε παρεμφερείς τομείς, η πραγματοποίηση επιστημονικών δημοσιεύσεων, είναι μεταξύ άλλων, οι δραστηριότητες που αναδεικνύουν και υποστηρίζουν αυτό τον τρίτο άξονα λειτουργίας του Ιστορικού Αρχείου.